De impact van een dollarappreciatie met 10% op de Belgische economie (05/09/1997)

De hausse van de dollar heeft een dubbele impact op de Belgische economie. Enerzijds verbetert de competitiviteit van de bedrijven t.o.v. de economieën van de dollarzone. Anderzijds wordt de binnenlandse inflatie aangewakkerd door de duurdere invoer.

De balans is positief, maar niet op alle vlakken. Op korte termijn versnelt de economische groei, wat voor een verbetering van de overheidsfinanciën zorgt. De precieze omvang van de verbetering hangt o.m. af van de effecten op de rentevoeten. De werkloosheid kent een daling die evenwel te zwak is om de achteruitgang van het reëel beschikbaar gezinsinkomen (door de gestegen inflatie) te compenseren.

De publicatie van de resultaten van deze technische analyse heeft tot doel een antwoord te geven op de talrijke aan het Federaal Planbureau gerichte vragen m.b.t. de gevolgen van een opwaardering van de $ op de Belgische economie. Zij moet geenszins worden geïnterpreteerd als een herziening van de Economische begroting die in juli door het Federaal Planbureau werd gerealiseerd in opdracht van het Instituut voor Nationale Rekeningen. Een dergelijke herziening is absoluut voorbarig en zou rekening moeten houden met de gewijzigde nationale en internationale economische context en vooral met de impact van eventuele maatregelen in het kader van de begroting 1998.

Concreet wordt het effect onderzocht van een dollarstijging met 10% in Belgische frank (gemiddeld over 1997) t.o.v. de koers die het Federaal Planbureau in haar aprilprojectie gebruikte. Er wordt verondersteld dat de dollarappreciatie met 10% ook blijft gelden voor de periode 1998-2001.

De oefening houdt rekening met de weerslag op de internationale prijzen van een identieke verhoging van de dollarkoers ten opzichte van de Europese deviezen die in 1999 waarschijnlijk aan de EMU zullen deelnemen.

De economische groei versnelt in 1997 en in 1998; het niveau van het BBP is in twee jaar met 0,5% verhoogd. Vanaf 1999 is er evenwel een negatieve invloed op de economische groei. Niettemin is de totale weerslag op de economische activiteit in 2001 nog steeds positief.

De uitvoergroei versnelt het meest in 1998 (0,6% supplementaire verhoging in twee jaar) en zorgt mede voor een versnelde dynamiek van de bedrijfsinvesteringen. De dollarhausse versterkt daarmee nog het export- en investeringsgerichte karakter van de economische groei, dit althans op korte termijn. Vanaf 1999 vertragen beide groeicomponenten als gevolg van de toename van de kosten (intermediaire consumptie).

Bovendien verzwakt de groeivoet van de privé-consumptie, als gevolg van een aantasting, door de inflatietoename, van het reëel beschikbaar inkomen. Hierdoor komt het consumptieniveau in constante prijzen 0,3 % beneden het peil van de aprilprojectie te liggen in 2001.

De tewerkstelling stijgt met bijna 11 000 eenheden in 1998. De tewerkstellingscreatie verzwakt echter op middellange termijn. In 2001 gaat het nog 5100 extra banen in vergelijking met de aprilprojectie.

De duurdere dollar doet de inflatie versnellen over de ganse projectieperiode, maar vooral in 1997-1998 : het prijspeil zou in 1998 met 1,1% gestegen zijn. De beweging van de gezondheidsindex zou vrijwel gelijk zijn, omdat de stijging van de energieprijzen beperkt zou zijn als gevolg van het gewicht van de accijnzen op de brandstoffen).

De economische gevolgen van de dollarappreciatie (meer economische groei, maar ook meer inflatie) zijn niet onverdeeld positief voor de overheidsfinanciën. Niettemin overtreffen de meerontvangsten de extra primaire uitgaven (uitgaven zonder rentelasten). Als gevolg van de indexering stijgen de bezoldigingen en pensioenen van de ambtenaren, evenals de sociale uitkeringen. Het primair surplus van de gezamenlijke overheid ligt in de periode 1997-2001 0,2% van het BBP hoger dan in de aprilprojectie (ruim 15 mia BEF in 1997 en bijna 25 mia BEF in 2001). Uitzondering is 1998 met 0,3%, dankzij de sterke toename van de tewerkstelling in dat jaar.

In de hypothese dat de buitenlandse rentevoeten onaangetast blijven is de impact op de Belgische rentevoeten en op de rentelasten beperkt, waardoor het tekort van de gezamenlijke overheid in 1997 0,2% van het BBP lager ligt dan in de aprilprojectie (bijna 15 mia BEF in 1997) en 0,3% lager op middellange termijn (ruim 26 mia BEF).

Het is uiteraard onzeker in welke mate de Duitse rentevoeten in de nabije toekomst zullen reageren op de depreciatie van de DEM t.o.v. de USD, die ook in Duitsland inflatoire gevolgen kan hebben. Aangezien de Belgische rentevoeten in sterke mate het pad van hun Duitse tegenhangers volgen, werd in een bijkomende oefening een beperkte toename (met 20 basispunten) van de Duitse (en Nederlandse) korte en lange rente ingecalculeerd. In dat geval bedragen de extra rentelasten in vergelijking met de aprilprojectie bijna 8 mia BEF in 1998 en bijna 11 mia BEF in 2001. Hierdoor wordt het gunstige effect op het overheidstekort in belangrijke mate verminderd. De netto-baat wordt op middellange termijn bijna gehalveerd tot nog ruim 15 mia BEF.

Vanuit macro-economisch oogpunt beperkt de rentevariant vooral het gunstige verloop van de investeringen, maar de weerslag op de economische activiteit blijft positief.

De rentevariant illustreert hoe gevoelig de netto-baat voor de overheidsfinanciën kan zijn in geval de dollarhausse tot (Europese) rentespanningen zou leiden.