“Maribel-hervorming” doorgelicht door het Federaal Planbureau (17/07/1997)

Op 1 juli jongstleden ging de “vernieuwde” maribel-regeling van start. De maribel-regeling, die in haar oorspronkelijke vorm een aanvang nam in 1981, bestaat in een vermindering van werkgeversbijdragen voor ondernemingen die handarbeiders tewerkstellen. Sinds enkele jaren wordt een verhoogd voordeel toegekend aan ondernemingen uit de verwerkende nijverheid, het internationaal wegtransport en de tuinbouwsector (de zgn. maribel-bis/ter). Zoals bekend zag de regering zich genoodzaakt de bestaande maribel-regeling te hervormen, na de bezwaren die de Europese Commissie had geuit tegen de ingebouwde selectiviteit naar bedrijfstak in maribel-bis/ter. Meer bepaald werden de extra bijdrageverminderingen ten gunste van de aan de internationale concurrentie blootgestelde bedrijven (de “open sector” van de economie) door de Europese Commissie gewraakt.

Tijdens de periode waarin deze nieuwe regeling werd uitgewerkt (de eerste bezwaren van de Europese Commissie dateren reeds van de herfst van 1995), werden verschillende alternatieven overwogen. Een aantal van deze alternatieven hebben het voorwerp uitgemaakt van een specifieke vraag tot berekening vanwege de regering aan het Federaal Planbureau.

De working paper “maribel-hervorming” biedt een doorlichting van de oorspronkelijke maribel-regeling en geeft vervolgens een overzicht van de overwogen alternatieven. Voor elk van deze alternatieven wordt de globale budgettaire kost (vóór terugverdieneffecten), de verdeling van het maribel-voordeel over de bedrijfstakken en - waar mogelijk - de impact op de loonkost per bedrijfstak berekend.

Kort samengevat kan men stellen dat twee types van alternatieve regelingen overwogen werden: deze waarbij een vast bedrag per arbeider wordt toegekend (zgn. “lineaire” alternatieven), en deze waarbij dit bedrag hoger ligt naarmate de onderneming meer arbeiders telt onder haar werknemers (zgn. modulering naar “arbeidersintensiteit”). Terwijl het inbouwen van een selectiviteit naar bedrijfstak door de Europese Commissie uitdrukkelijk werd afgewezen, werd een selectiviteit naar arbeidersintensiteit, zonder onderscheid naar bedrijfstak, wèl toegelaten. De working paper belicht bovendien de verschillen tussen de overwogen alternatieven wat betreft de kostprijs voor de overheid (de grootte van de maribel-enveloppe) en de financieringswijze.

Oorspronkelijk werd op zoek gegaan naar een nieuwe formule die zou voldoen aan drie eisen. Primo, tegemoet komen aan de kritiek van de Europese Commissie (lees: afschaffen van de selectiviteit naar bedrijfstak); secundo, de bestaande enveloppe voor bijdrageverminderingen niet overschrijden; tertio, een verhoging van de loonkost in de open sector van de economie zoveel mogelijk beperken. Gaandeweg werd duidelijk dat het verzoenen van deze drie voorwaarden bijzonder moeilijk was. Lineaire maribel-alternatieven die binnen de bestaande enveloppe voor bijdrageverminderingen blijven, gaan onvermijdelijk gepaard met een gevoelige daling van het aandeel van de open sector in het totaal, en derhalve met een significante stijging van de loonkost in die sector. Deze vaststelling geldt eveneens voor alternatieven die het toegekende bedrag per maribel-arbeider moduleren naar de “arbeidersintensiteit” van de onderneming. Dergelijke regelingen zijn niet bij machte het aandeel van de open sector van de economie in de maribel-enveloppe beduidend te verhogen in vergelijking met lineaire maribel-regelingen. Uiteindelijk werd beslist de maribel-enveloppe uit te breiden met - naar onze schatting en vóór terugverdieneffecten - 7,8 miljard op jaarbasis, gekoppeld aan een milde vorm van modulering van het bedrag per hoofd in functie van de arbeidersintensiteit van de onderneming.

De verhoging van de globale enveloppe maakt dat de maribel-hervorming vrijwel neutraal is voor de verwerkende nijverheid in zijn geheel. De regering heeft er m.a.w. voor geopteerd de bijkomende bijdrageverminderingen ten gunste van de bouwnijverheid en een aantal dienstensectoren niet te financieren via een verzwaring van de loonkost in de open sector van de economie. Ondanks de neutraliteit van de hervorming voor de verwerkende nijverheid in zijn geheel, worden, door de modulering van het bedrag naar arbeidersintensiteit, de bestaande verschillen qua verdeling over individuele ondernemingen geaccentueerd.