Het Federaal Planbureau (FPB) is een onafhankelijke instelling van openbaar nut. Het maakt studies en vooruitzichten over economische, sociale en milieubeleidskwesties. Ook wordt de integratie van die beleidskwesties in een context van duurzame ontwikkeling bestudeerd.
Laurent Franckx is econoom, gespecialiseerd in transport- en milieu-economie. Hij behaalde zijn doctoraat aan de KULeuven in 2001. Vooraleer hij het Federaal Planbureau vervoegde in 2017 heeft hij als consultant bijgedragen aan Belgische en Europese beleidsstudies.
Binnen de equipe “Energie en transport” werkt hij vooral rond het modelleren van de samenstelling van de autovloot, en met name van het aandeel van alternatieve brandstoffen. Daarnaast bestudeert hij de impact van nieuwe technologische ontwikkelingen (zoals zelfrijdende auto’s) en zakenmodellen in transport (zoals deelmobiliteit) op de transportvraag in België, en op de aantrekkelijkheid van de verschillende transportmodi.
Hoewel zelfrijdende auto's belangrijke voordelen kunnen opleveren voor de verkeersveiligheid, mogen we niet blind zijn voor andere effecten: volledige automatisering zal waarschijnlijk leiden tot een toename van het autoverkeer, grotendeels voor vervoer dat geen verband houdt met pendelen. Dit zal leiden tot een verdere daling van de snelheid op de wegen in de gebieden die nu al het meest te lijden hebben van de congestie.
Door een combinatie van “stok” maatregelen (een veralgemeende kilometerheffing) en “wortel” maatregelen (het ondersteunen van carpooling) zou de bezettingsgraad van auto’s in België kunnen toenemen van 1,44 tot 1,5. Deze relatief beperkte toename vloeit vooral voor uit het relatief klein aandeel van verplaatsingen waarvoor een toename van de bezettingsgraad een realistische optie is, en uit sommige ongemakken die gepaard gaan met de organisatie van carpooling. Toch kan deze combinatie van maatregelen leiden tot een merkbare verbetering van de verkeerssituatie op de plaatsen en tijdstippen waar de congestie het hoogste is.
We vergelijken de levenscycluskost van elektrische wagens met deze van diesel- en benzine-wagens. “Kleine” elektrische wagens hebben alleen een lagere levenscycluskost voor een levensduur die hoger ligt dan de normale planningshorizon bij de aankoop van auto’s. “Middelgrote” elektrische wagens hebben een lagere levenscycluskost dan conventionele wagens indien de afstand afgelegd over hun totale levensduur lang genoeg is. Voor “grote” elektrische wagens is deze kost zelfs groter voor elke redelijke waarde van de gebruiksprofielen.
In het kader van een samenwerkingsakkoord tussen het Federaal Planbureau en de FOD Mobiliteit en Vervoer maakt het Federaal Planbureau om de drie jaar langetermijnvooruitzichten voor de transportvraag in België. Deze oefening is de vierde in de reeks en heeft tot doel een projectie bij ongewijzigd beleid uit te werken die het mogelijk maakt de algemene trends op lange termijn te onderscheiden, elementen aan te reiken waarop een transportbeleid kan steunen en de impact van transportmaatregelen te bestuderen.
Het nieuwe wagenparkmodel voor België, het CAr Stock MOdel (CASMO), dat gekoppeld is aan het nationaal langetermijnmodel voor transport, PLANET, is als volgt gestructureerd: (a) Het gewenste wagenpark wordt berekend als een functie van de bevolking en het bbp per capita. (b) De waarschijnlijkheid dat een auto uit omloop wordt genomen wordt berekend als functie van de leeftijd van de auto en van de totale kilometerstand. Het gewenste wagenpark wordt dan vergeleken met het overblijvend wagenpark, en dat bepaalt de totale aankopen van nieuwe auto’s in een gegeven jaar. (c) Voor de opsplitsing van de totale verkopen per emissie-klasse, gebruiken we parameters van een discrete keuzemodel dat geschat werd aan de hand van een "uitgedrukte voorkeur" onderzoek. We kalibreren het model om de realiteit van de Belgische markt in onze referentieperiode weer te geven. (d) De output van het model wordt geïntegreerd in een nieuw wagenpark, dat wordt geaggregeerd in functie van de emissieklasse van de auto’s. (e) Er zijn meerdere elementen die nu een barrière vormen voor een groter marktaandeel voor elektrische en hybride auto’s; deze zullen in de toekomst echter waarschijnlijk grotendeels verdwijnen. Om rekening te houden met deze veranderingen hebben we een alternatieve benadering geïmplementeerd waarbij de gepercipieerde aankoopkosten dalen doorheen de tijd. Deze benadering kan ook gebruikt worden om te verkennen hoe ver de subjectieve kosten zouden moeten dalen om een gegeven marktaandeel te bereiken.
Deze paper geeft een niet-technische beschrijving van het PLANET-model, met een focus op beleidsanalyse in de transportsector. De werking van de verschillende modules, alsook van de belangrijkste gedragseffecten, modeldimensies en beleidsvariabelen wordt gepresenteerd. Er wordt ingegaan op een aantal specifieke gevallen die belangrijk zouden kunnen zijn voor de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s, met name de behandeling van de fiscale uitgaven voor transport in de directe belastingen en de invoering van een geografische dimensie. Tot slot geven we de resultaten van enkele illustratieve beleidsscenario’s.
Transportmodellen die worden gebruikt voor langetermijnvooruitzichten zouden de impact van gedeelde, geautomatiseerde en elektrische vervoerswijzen moeten weerspiegelen. Deze paper heeft tot doel lessen te trekken uit de bestaande literatuur rond het modelleren van het wagenpark om het PLANET-model – dat wordt gebruikt om vooruitzichten van de transportvraag in België op te stellen – verder te verbeteren.
Het PLANET-model kan nu al gemakkelijk gebruikt worden om de impact voor te stellen van gedeelde en geautomatiseerde wagens op de opportuniteitskosten van de reistijd, de bezettingsgraad en het aantal jaarlijks afgelegde kilometers van wagens.
Federaal Planbureau