Value chain integration of export-oriented and domestic market manufacturing firms - An analysis based on a heterogeneous input-output table for Belgium [ Working Paper 11-18 - 26/09/2018]

De reorganisatie van productieprocessen in steeds meer versnipperde en internationaal gespreide waardeketens zorgt voor nieuwe uitdagingen op het vlak van de analyse van de waardecreatie en het concurrentievermogen gebaseerd op input-outputtabellen en modellen. In die tabellen worden ondernemingen traditioneel gegroepeerd in bedrijfstakken volgens het soort goederen of diensten dat ze produceren. Ondernemingskenmerken zoals grootte, eigenaarschap en exportstatus kunnen evenwel de oorzaak zijn van technologische verschillen tussen ondernemingen binnen klassiek gedefinieerde bedrijfstakken. Een verdere opsplitsing van die bedrijfstakken om rekening te houden met deze heterogeniteit tussen verschillende soorten ondernemingen is dus nodig om de relevantie van de analyse van waardeketens te verhogen.

In deze Working Paper ligt de focus op heterogeniteit in termen van exportgedrag: de takken van de verwerkende nijverheid worden in de Belgische aanbod- en gebruikstabellen (AGT) en input-outputtabellen (IOT) van 2010 opgesplitst in uitvoergerichte ondernemingen en ondernemingen die voornamelijk de binnenlandse markt bedienen. Daarvoor wordt de volledige set van individuele gegevensbronnen op ondernemingsniveau gebruikt die zijn aangewend om de officiële AGT en IOT van 2010 voor België op te stellen en worden de uitvoergerichte industriële ondernemingen gedefinieerd als ondernemingen die minstens 25 % van hun omzet exporteren. Het nieuwe van die benadering ligt in de op
gegevens gebaseerde (in plaats van louter evenredige) raming van de output, de input en de invoerstructuur van de twee groepen ondernemingen.

Uit de analyses op basis van de resulterende uitvoerheterogene IOT komen verschillen in termen van inputstructuur en invoergedrag naar voren tussen de uitvoergerichte ondernemingen en ondernemingen gericht op de binnenlandse markt in de verschillende bedrijfstakken van de verwerkende nijverheid. Uitvoergerichte bedrijven vertonen een lagere verhouding tussen toegevoegde waarde en output, en ze voeren verhoudingsgewijs meer in van de intermediaire producten die ze gebruiken, d.w.z. dat hun productieprocessen vooral internationaal meer versnipperd zijn. Deze resultaten, verkregen in een kader dat overeenstemt met de nationale rekeningen, bevestigen de bevindingen van eerdere analyses over ondernemingsheterogeniteit in internationale handel. Uit analyses van de input-outputmultiplicatoren blijkt verder dat uitvoergerichte verwerkende bedrijven stroomopwaarts minder geïntegreerd zijn in de Belgische economie dan binnenlands georiënteerde industriële ondernemingen: een schok op de finale vraag naar hun output leidt tot minder bijkomende output en toegevoegde waarde in de Belgische economie dan een equivalente schok op fabrikanten die gericht zijn op de binnenlandse markt. Tot slot tonen de uitvoerheterogene IOT ook dat de export van uitvoergerichte bedrijven heel wat toegevoegde waarde in andere Belgische ondernemingen genereert, in het bijzonder in ondernemingen uit de dienstensector.

De beleidsimplicatie uit dit alles is dat het externe concurrentievermogen van België niet alleen afhankelijk is van uitvoergerichte ondernemingen, maar ook van ondernemingen die hoofzakelijk de binnenlandse markt bedienen. Exporteurs moeten concurrentieel zijn op buitenlandse markten en binnenlandse leveranciers moeten concurrentieel zijn in de productie van de inputs die ze aan de uitvoergerichte ondernemingen leveren (intern concurrentievermogen). Om het effect van exportpromotie te maximaliseren in termen van binnenlandse toegevoegde waarde, is het bijgevolg niet voldoende om louter op de uitvoergerichte ondernemingen te focussen. Bij het opzetten van beleid moet dus ook rekening worden gehouden met binnenlandse toeleveranciers. Meer algemeen moet de volledige waardeketen van de uitvoerproductie in rekening worden gebracht als België maximaal profijt wil halen uit zijn uitvoer.