Doorrekening van de verkiezingsprogramma’s: een post-mortemanalyse - Document opgesteld in het kader van de evaluatie van de doorrekening 2019 [ DC2019_WP_07 - 30/03/2020]

  PDF & Download

• Publication (fr - 501 Kb)
• Publicatie (nl - 462 Kb)

  Auteurs

Gemeenschappelijke publicatie
 
A : Auteur, C : Contribuant

  Publicatietype

Working Papers

De Working Paper presenteert een studie of analyse die het FPB op eigen initiatief uitvoert.

De doorrekening van verkiezingsprogramma's door een openbare instelling wordt slechts in een zeer beperkt aantal landen uitgevoerd. In Canada en Australië wordt de doorrekening uitgevoerd door het ‘Parliamentary Budget Office’, een onafhankelijke instelling verbonden met het parlement. De doorrekening wordt omkaderd door een wet en is uitsluitend gericht op de budgettaire kosten van de door de politieke partijen voorgestelde maatregelen. Er is dus geen impactanalyse opgenomen over andere economische en sociale indicatoren. In Nederland wordt de doorrekening van de politieke partijprogramma’s sinds 1986 uitgevoerd door het Centraal Planbureau. Door het ontbreken van wetgeving is de deelname vrijwillig, maar een groot aantal politieke partijen neemt er wel aan deel. In de loop der jaren en met de bijdrage van het Planbureau voor de Leefomgeving sinds 2010 zijn de domeinen die onder de doorrekening vallen, uitgebreid.

In België werd de wettelijke opdracht die aan het FPB werd toevertrouwd om de verkiezingsprogramma's door te rekenen voor het eerst uitgevoerd voor de verkiezingen van 26 mei 2019. Aangezien de praktische modaliteiten niet vastgelegd waren in de wet, was een intensieve voorbereidende fase nodig om de procedures en de inhoud van de doorrekening te bepalen. Daartoe heeft het FPB zich gebaseerd op de ervaring in Nederland, maar de reikwijdte enigszins beperkt gezien de nieuwigheid van de oefening in België. Ter gelegenheid van de verkiezingen van 2014 had de KU Leuven al een initiatief genomen, maar die doorrekeningsoefening bleef beperkt tot de Vlaamse partijen.

In het kader van de eerste editie van de doorrekening in België werden meer dan 300 maatregelen doorgerekend, verdeeld over dertien politieke partijen. Uit een transversale analyse blijkt dat de begrotingsrubrieken over de sociale bescherming, de heffingen op de gezinsinkomsten en de investeringen de meeste maatregelen tellen. Als rekening wordt gehouden met het bedrag van de budgettaire impuls van de maatregelen, is de rubriek over de heffingen op de gezinsinkomsten duidelijk de koploper. Het sterk negatieve gemiddelde jaarbedrag van de budgettaire impulsen voor die rubriek weerspiegelt de aanzienlijke belastingverlagingen die door een grote meerderheid van de politieke partijen zijn voorgesteld. Voor alle rubrieken samen, domineren vooral de dalingen van de ontvangsten en de stijgingen van de uitgaven. Er moet echter rekening worden gehouden met het feit dat bepaalde voorgestelde maatregelen niet konden worden opgenomen in de doorrekening, wat het vastgestelde onevenwicht kan hebben versterkt.

Er werden zeven modellen ingezet om de impact van de maatregelen op een reeks indicatoren te berekenen. De macro-economische impact op middellange termijn kon worden geraamd voor alle maatregelen. De rechtstreekse impact op het beschikbaar gezinsinkomen volgens verschillende classificaties kon worden berekend voor ongeveer een vierde van de maatregelen. Met de overige modellen kon de impact voor een beperkter aantal maatregelen worden berekend.

Uit een telling in kranten en op informatiesites bleek dat er bijna 200 artikelen zijn verschenen, waarin de doorrekening wordt vermeld. Deze zijn voornamelijk geconcentreerd in april-mei 2019, met een piek in de mediabelangstelling net na de publicatie van de resultaten. Het aantal bezoekers van de website die door het FPB werd ontwikkeld voor de resultaten van de doorrekening, volgde een soortgelijke dynamiek als de mediabelangstelling.

Deze op feiten gebaseerde en kwantitatieve studie vormt slechts het eerste luik van de evaluatie zoals voorzien in artikel 5/1 van de wet betreffende de doorrekening en moet uiteraard worden aangevuld met andere analyses. Via een enquête onder de personeelsleden van het FPB die aan de doorrekening hebben deelgenomen, was het mogelijk de nodige in de toekomst aan te brengen verbeteringen aan de werkorganisatie en aan de communicatie intern en met de experten van de politieke partijen in kaart te brengen. De enquête had ook tot doel suggesties te verzamelen voor het verfijnen van bestaande modellen en het ontwikkelen van nieuwe instrumenten tegen de deadline van 2024. Bovendien zou het wenselijk zijn dat een externe evaluatie wordt uitgevoerd door nationale of internationale experten, waarbij rekening wordt gehouden met het standpunt van de vertegenwoordigers van de betrokken politieke partijen en journalisten.

Al deze evaluaties moeten het FPB in staat stellen om zijn prioriteiten voor de komende jaren zo goed mogelijk vast te stellen en de budgettaire middelen te ramen die nodig zijn om deze prioriteiten te verwezenlijken om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op de doorrekening van 2024.